Özellikle Avrupa uzun yıllar boyu Afrika kıtasının doğal kaynaklarını ve insan gücünü sömürürken, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından kıta tarihinde daha önce karşılaşılmayan bir yaklaşımı ortaya kondu: Eşit ortaklık ve Kazan-Kazan
Afrika’ya yüzünün dönen Türkiye’nin başlatılan bu açılım olumlu sonuçları ise rakamlar ortaya koyuyor.
Güney Afrika; zengin yeraltı ve yer üstü kaynakları, güçlü finansal altyapısı, dinamik nüfusu, savunma gücü ve sanayisiyle bölgenin ve kıtanın önde gelen ülkeleri arasında yer alıyor.
Elmas, altın, demir ve kömür üretiminde dünyanın büyük üreticilerden olan Güney Afrika; Mısır ve Nijerya’nın ardından kıtanın en büyük 3. ekonomisi olma özelliği taşıyor.
Türkiye ile Güney Afrika arasındaki ticaret hacmi hızla artıyor. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2022’nin 8 ayında son 10 yılın en yüksek seviyesine ulaşırken, Türkiye’nin Güney Afrika’ya ihracatı da rekor kırdı.
AA muhabirinin Türkiye’nin Pretorya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nden edindiği bilgilere göre, Ocak-Ağustos 2021’de yaklaşık 1,4 milyar dolar olan iki ülke arasındaki ticaret hacmi, bu yılın aynı döneminde 2,28 milyar dolara çıktı.
Geçen yıl 2 milyar doları aşan ticaret hacmine bu yılın ilk yarısında ulaşılırken, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2022’de rekor seviyeye yükselmesi bekleniyor. Türkiye ile Güney Afrika arasındaki ticaret hacmi, en yüksek seviyesine 2,46 milyar dolar ile 2011’de ulaşmıştı.
Türkiye’nin Güney Afrika’ya ihracatı da bu yılın 8 ayında 2021’in aynı dönemine göre yüzde 150 artarak yaklaşık 1,34 milyar dolar ile rekor kırdı.
Söz konusu dönemde Güney Afrika’dan yaklaşık 943 milyon dolarlık ithalat gerçekleştiren Türkiye, 395 milyon dolarlık fazla vermiş oldu. Daha önce Güney Afrika lehine olan ihracat-ithalat dengesi, ilk kez bu yıl Türkiye lehine dönüyor.
Türkiye’deki Güney Afrika Büyükelçiliği verilerine göre, Türkiye, geçen yıl Güney Afrika’dan en çok demir-çelik, santrifüj, kamera, dizel motor ve kömür ithal ederken, Güney Afrika’ya en çok madeni yağ, demir-çelik ürünleri, motorlu taşıt, elektrikli ev eşyası ve kablo ihracatı yaptı.
İki ülkede karşılıklı çok sayıda yatırım da bulunuyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2002-2021 döneminde Türkiye’nin Güney Afrika’da 29 milyon dolarlık, Güney Afrikalıların da Türkiye’de 270 milyon dolarlık doğrudan yatırımı bulunuyor.
Son dönemde bazı Güney Afrikalı iş insanlarının Türkiye’de hayvancılık ve gayrimenkul alanında yatırımlar yapması da dikkati çekiyor.
Elmas, altın, platin, demir ve kömür üretiminde dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olan Güney Afrika’da, madencilik sektörü, ülke ekonomisine yüz binlerce istihdam ve her yıl onlarca milyar dolarlık gelir sağlıyor.
Güney Afrika Maden Kaynakları Departmanı verilerine göre, ülkede 2,5 trilyon dolardan fazla maden cevheri bulunuyor. Dünyanın en büyük platin, manganez, krom ve vanadyum üreticisi olan Güney Afrika, küresel çapta kömür ve demir cevheri ihracatçıları arasında da yer alıyor. Ülke, geçen yıl kömür ve demir ihracatından yaklaşık 16 milyar dolarlık gelir elde etti.
Güney Afrika Mineral Konseyi raporuna göre, ülkede 2019 yılında yaklaşık 25 milyar dolarlık gelir sağlayan ve 95 binden fazla Güney Afrikalıyı istihdam eden altın madenciliği, son yıllarda durağan bir performans sergilese de 19. yüzyılın sonlarından bu yana Güney Afrika ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olmayı sürdürüyor.
2019’da yaklaşık 7,2 milyon karatlık elmas üretimi gerçekleştiren ve bundan 1 milyar dolara yakın gelir elde eden ülke, De Beers ve Anglo American gibi küresel madencilik firmalarının kontrolünde bulunuyor. Anglo American, tek başına 40 milyar doların üzerinde değere sahip.
Güney Afrika, aynı zamanda dünyanın önde gelen otomotiv firmalarının Afrika’daki üretim üssü olma özelliği de taşıyor.
Ülkenin güneybatısında, Atlas Okyanusu kıyısındaki Cape Town kenti ise dünyanın önde gelen turizm merkezleri arasında yer alıyor.
Afrika’nın en büyük bankalarından ve merkezi Güney Afrika’da bulunan Standard Bank, Absa, First Rand Bank ve Nedbank’ın toplam varlıkları 400 milyar doları aşıyor. Kıtanın önde gelen telekomünikasyon firmalarından MTN ve Vodacom da yine Güney Afrikalı firmalar arasında yer alıyor.
Aralarında söz konusu şirketlerin de yer aldığı 400’den fazla firmayı bünyesinde barındıran Johannesburg Borsası (JSE), kıtanın en büyük borsası konumunda bulunuyor. JSE’nin hacmi 2022 itibarıyla 1,3 trilyon doları aşıyor.
Johannesburg kenti de ülkenin, bölgenin, hatta kıtanın finans ve ticaret merkezi olma özelliği taşıyor.
Yabancı yatırımcılar için cazibe merkezleri arasında olan Güney Afrika’da ABD, AB ülkeleri, Çin ve Körfez ülkelerinin çok sayıda yatırımı bulunuyor. Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa’nın kısa bir süre önce gerçekleştirdiği Suudi Arabistan ziyaretinde de 15 milyar dolarlık yatırım sözü alındı.
Söz konusu gelişmelere karşın ülke ekonomisinde bazı “ciddi” sorunlar da bulunuyor. Bu sorunların başında kronikleşmiş yüksek işsizlik geliyor. Güney Afrika İstatistik Kurumu (Stats SA) verilerine göre, 2022’nin ikinci çeyreğinde işsizlik yüzde 33,9 oldu. Ülkede işsizlik, 1990’ların başından beri yüzde 25’in üzerinde seyrediyor.
Geçen yıl yüzde 5’e yakın büyüyen Güney Afrika’da, GSYH, 2022’nin 2. çeyreğinde yüzde 0,7 azaldı.
Uzun yıllardır yaşanan arz kaynaklı elektrik kesintileri halihazırda ülkenin en büyük problemleri arasında yer alırken, ülke ekonomisinde de büyük kayıplar yaşanmasına neden oluyor.
Bu arada, Güney Afrika’nın dünyaya açılan kapıları olan Durban ve Cape Town limanları ile ülkenin demir yollarını işleten ulusal taşımacılık firması Transnet’in işçilerinin, geçen haftadan beri sürdürdüğü grev ülkede üretim ve mal akışının önemli ölçüde sekteye uğramasına, kömür ve demir ihracatının da durmasına neden oluyor.
Ülkede çok yaygın olarak görülen suç ve şiddet olayları da Güney Afrika ekonomisi ve sosyal hayatını baltalayan önemli sorunlardan biri olarak görülüyor.
